Wat als je ernaast zit?

In Tolstoj’s boek “De dood van Ivan Iljitsj” krijgt de keurige bureaucraat Ivan te horen dat hij niet meer lang te leven heeft. Plotseling vraagt hij zich af: “Wat als ik er naast zat? Wat als ik nooit waarlijk geleefd heb?” Dit is een schrikbeeld voor velen want stel je voor dat je er op het laatste moment achter komt dat je er naast zat.

Stel, je hebt het een en ander gelezen over spirituele onderwerpen. Je hebt wellicht  een aantal stromingen zoals de Veda’s, essenen of Kabbalah bestudeerd en je begrijpt een aantal ingewikkelde concepten zoals de eenheid, dualiteit en dat alles uit energie bestaat. Misschien heb je een aantal cursussen gedaan op het gebied van filosofie, psychologie en/ of spiritualiteit  en heb je je  verdiept in kwantum fysica. Ook heb je lezingen en workshops gevolgd van grote namen in het veld en je hebt zelfs persoonlijk gesproken met een aantal van hen waarbij je je behoorlijk staande wist te houden. Je bent volop bezig met thema’s als en talent ontwikkeling, passie en inspiratie. Je bent intelligent en goed onderlegd. In discussies met vrienden en collega’s over het leven en mystiek loop je altijd net even voor. Jij weet het. Mensen komen bij jou voor raad en advies en je weet ze te raken. Regelmatig ben je verrast door je eigen inzichten en wijsheid.

Toch klopt er iets niet. Diep van binnen voel je aan dat er iets scheef zit. Diep in je hart zit de angst dat je er naast zit, niet echt bent, dat het een rol is die je speelt. Je wilt graag geloven in de lessen die je anderen geeft als het gaat om overgave, los laten en compassie maar toch heb je nog regelmatig woorden met je partner. Je wilt graag geloven begeleiding en gidsing van “boven” maar toch maak je je nog regelmatig zorgen over de toekomst. Je gedrag is lang niet altijd congruent met je woorden en overtuigingen en dat maakt je onzeker.

“Hoe kan het toch?” vraag je je af. Je doet alles goed voor je gevoel. Toch lijkt het alsof je horizontaal ontwikkeld in plaats van vertikaal. Je wilt de diepte in maar een onzichtbare blokkade houdt je tegen. Je leest over leven vanuit het hart, over  leven op “zielsniveau” en contact met je hoger zelf maar je ervaart het niet.

Maak je geen zorgen, je bent niet alleen.

Met name in de Westerse wereld zijn er velen zoals jij. Mensen die vanuit het hoofd het hart proberen te begrijpen. De Advaita Vedanta leraar Shri Nisargadatta Maharaj uit Mumbai had vaak problemen met de westerlingen die hem bezochten. Meestal omdat ze alles vanuit hun mind probeerden te begrijpen en hem de oren van het hoofd vroegen. “Woordspelletjes” noemde hij hun analytische en sceptische vragen. Maharaj was een verlicht leraar die mensen tot zelfrealisatie kon helpen. Als ze zich aan hem over gaven tenminste en dat is voor een weldenkende Westerling nog niet zo eenvoudig.

De Advaita Vedanta traditie waar Maharaj zich in geworteld had biedt ons een ingang in de verdieping. Het woord Vedanta betekend “Voorbij de Veda’s”. De Veda’s zijn heilige teksten die rond 900 voor Christus vanuit het midden van Azië naar Noord India werden gebracht door een volk dat de Ariërs genoemd wordt (bron: Karen Armstrong, De grote Transformatie). De Veda’s zijn de basis van het Hindoeïsme, de Yoga, het Boeddhisme en een aantal andere scholen waaronder de Advaita Vedanta. (waarschijnlijk zijn de veda’s zelfs de bron van het Christelijk geloof en daarmee de moderne Islam van Mohammed).

Veda staat voor “Kennis”. Advaita Vedanta staat dus voor “Voorbij de kennis” en dat is precies waar het hier om gaat. Want wat is er voorbij de kennis? Moeilijk voor een Westerling want kennis is tenslotte macht in het Westers brein. Het Westerse verstand moet alles kunnen verklaren omdat wat niet verklaard kan worden in woorden, eenvoudigweg niet bestaat. Hoeveel gedichten zijn er niet geschreven in een poging de liefde te verklaren? Stuk voor stuk faalden ze. Waarom? Voorbij de kennis is alleen nog directe ervaring. De liefde is niet in woorden uit te drukken maar alleen te ervaren. En niet alleen de liefde. Kijk eens om je heen. Iets simpels als smaak. Probeer het maar eens: “Omschrijf de smaak zoet in woorden”. Dat kan niet… smaken kun je alleen maar direct ervaren. Voorbij de kennis.

Ons verstand met haar taal, woorden, omschrijving en bewijsdrang is maar een heel klein deeltje van ons wezen. Emoties, zintuiglijke waarnemingen en zelfs gedachten zijn niet in woorden te omschrijven, alleen te ervaren. Maar ook spirituele thema’s zoals inspiratie, wijsheid en passie zijn niet in woorden te vatten. En daar is het antwoord op jouw twijfel en de blokkade die je ontwikkeling stagneert. De weg van je verstand loopt dood, de volgende stap is de directe ervaring, voorbij gaan aan de kennis, het veld van weten en stappen in het veld van niet weten, doodeng.

Als je werkelijk de diepte in wil dan is de enige weg die van de ervaring. Het “zijn”. Door direct -en zonder je verstand je beeld te laten filteren- de wereld te ervaren leer je de diepere lagen begrijpen en kennen. Echt kennen, niet vanuit je hoofd maar vanuit een diep innerlijk weten. En dat is logisch, zelfs voor het verstand. Je kunt begrijpen hoe het is om een kind te baren maar echt begrijpen doe je pas als je het ervaart. Je kunt uitleggen hoe een banaan smaakt maar echt weten doe je pas als je een hap neemt. Ik zeg altijd tegen mijn studenten: “Stop met je leven te denken en begin het te leven!” Het lastige voor veel mensen is dat er binnen directe ervaring niet veel spannends gebeurd. In onze wereld van “verstandsverslavingen” als televisie, computerspelletjes en werk is “niets” doen een vloek. Toch zit werkelijke wijsheidsontwikkeling in dat niets doen, in het ervaren.

In feite gaat het om volledig aanwezig zijn in het moment, het NU. Je observeert van daar uit de wereld zonder de filters van je verleden. Daardoor zie je de dingen zoals ze zijn, niet zoals jij ze percipieert. Ook je eigen processen kun je vanuit het NU helder observeren. Gedachten, gedrag en emoties zie je zoals ze in werkelijkheid zijn en dat maakt het makkelijker ze los te laten.

In een Zen klooster werd mij ooit gevraagd door een meditatie meester naar mijn meditatie ontwikkeling. Binnen een paar minuten had hij in de gaten welk deel van mijn verhaal echte wijsheid -en dus door mij doorleefd en ervaren- was en welk deel uit mijn hoofd kwam en dus uit boeken of via hear say van leraren had opgedaan.

In het NU bestaan er geen verleden of toekomst. In het NU is alles wat het is. Hier ligt de diepere laag voor je, in het NU bestaat het verstand namelijk ook niet. Kijk er maar eens naar. Je verstand bestaat alleen in het verleden (herinneringen, spijt, schuld) en de toekomst (plannen, zorgen maken, anticiperen) maar in het moment is het er niet. In het NU kun je diep naar binnen bij jezelf en de realiteit. Dit is waar werkelijke wijsheidsontwikkeling begint. Maar ook compassie, liefde en geluk ontwikkelen door directe ervaring. Kijk eens naar de “wijzen” op deze planeet zoals Mahatma Gandhi, de Dalai Lama, Moeder Theresa en Eckhardt Tolle, stuk voor stuk begrepen en begrijpen ze de kracht van het NU.

Eigenlijk is het humor dat zoveel mensen zo op zoek zijn naar nieuwe kennis, nieuwe methoden en nieuwe leraren om verder te komen in hun ontwikkelingsproces terwijl de volgende stap naar zelfrealisatie, wijsheid, verdieping en geluk voor hun neus ligt, hier in het NU, voorbij het weten, in het ervaren. Voorbij het verstand, in de intuïtie. Gewoon door te zijn.

Hoe doe je dat? 7 manieren om in het NU te zijn:

1. Gebruik je lichaam. Je lichaam kan nooit gisteren of morgen zijn, alleen maar nu. Je lichaam is daarom het ideale instrument om in het NU te komen. Plaats je voeten plat op de grond en voel de raakvlakken met de grond. Breng van daar uit je aandacht naar je hele voeten en zo naar boven, tot je je hele lichaam voelt. Dit vergt enige oefening.
2. Gebruik een mantra, er zijn veel mogelijkheden. Beroemde mantra’s zijn “So Ham” (Ik Ben) en het Tibetaanse “Ohm Manu Padme Hum.” Je kunt natuurlijk elke woordcombi gebruiken.
3. Kijk in het vuur. Vuur is altijd in beweging en helemaal in het moment. Bekijk een vlam –of nog beter- een vuurtje.  Er wordt gezegd dat je van naar vuur kijken verlicht kunt raken en het helpt je tevens om in contact te komen met warme emoties als passie en liefde.
4. Beoefen één- puntige concentratie. Een techniek uit het Boeddhisme waarbij je volledige aandacht hebt voor hetgeen je op dat moment doet. Als je loopt, loop je. Als je eet, eet je. Je doet geen twee dingen tegelijkertijd en ook gedachten schakel je uit.
5. Beoefen mindfulness. Mindfulness is een onderdeel van de Boeddhistische meditatie en is door mensen als Jon Kabat-Zin en Thich Nath Hanh uit de meditatie gedestilleerd en beschikbaar gemaakt voor de wereld. Binnen mindfulness observeer je alles wat er zich voordoet vanuit het NU zonder erover na te denken zodat je de dingen gaat zien zoals ze zijn.
6. Beoefen Yoga. En dan bedoel ik niet alleen het rekken en strekken maar echte Yoga. Waarbij je met je aandacht volledig bij het lichaamsdeel dat je strekt of in balans houdt bent. Yoga waarbij je je ademhaling gebruikt en de reactie van je verstand op de houdingen observeert.
7. Beoefen Mindfulness Meditatie. Deze vorm van meditatie kenmerkt zich door: “volledig aanwezig zijn in het NU, terwijl je observeert wat er gebeurt in het moment.” Observeer je gedachten, ademhaling, emoties en zintuiglijke- lichamelijke sensaties. Zo leer je ook “ervaren” dat alles in het leven komt en gaat, dat alles een oorzaak en gevolg heeft en dat niets ooit voldoening geeft. Die inzichten geven je veel rust in je leven.

“If you change the way you look at things, the things you look at change.” Dr. Wayne Dyer